Aðustos 2019 Bulteni

Aðustos 2019 Bulteni

Aðustos 2019 Bulteni haberinin gerçek görüntüsü.

Yazdır

2019-09-27 16:00

Bu sayýmýzda;

    * Ahmed Cevad'ýn Çýrpýnýrdýn Karadeniz þiiri,
    * Aðustos ayýnýn önemi,
    * 1916 Kýrgýz "URKÜN Ýsyaný",
    * Enver Paþa,
    * Kýbrýs Þehidimiz Cengiz Topel,
    * Büyük Taarruz ve Baþkomutanlýk Savaþý,
    Hakkýndaki yazýlar yer almýþtýr.
 

URKÜN KATLÝAMI

Bildiðimiz kadarýyla tarihleri M.Ö. 206 yýlýna kadar giden ve asýrlarca varlýklarýný devam ettiren Kýrgýzlar genellikle Orhun bölgesinde kurulan büyük Türk devletlerine baðlanmýþlardýr. Kýrgýz kelimesi ilk olarak MS 8nci yüzyýlda yazýlmýþ olan Orhun Yazýtlarýnda geçmektedir.

Kýrgýzlarýn anavataný Güney Sibirya’da Yukarý Yenisey havzasýdýr. Tanrý daðlarý ile Tannu-Ola arasýndaki bölgede Kie-Ku  (MÖ 206-MS 220)adýnda baðýmsýz bir devlet kuran Kýrgýzlar bu devletin yýkýldýktan sonra uzun yüzyýllar varlýklarýný göçebe olarak sürdürmüþlerdir. Kýrgýz Devleti (630-680), Büyük Kýrgýz (Kaganat) Devleti (840-1207) kuran Kýrgýzlar, bugün Issýk Göl havalisinde, Tekes, Talas ve Çu ýrmaklarýnýn yukarý taraflarýnda, Altay, Pamir, Tanrý Daðlarýnda yaþamaktadýrlar.

1710 yýlýnda kurulan Hokand Hanlýðýna baðlanmýþlar,18nci yüzyýlýn baþýnda Hokand Hanlýðýnýn yönetimine girerek hanlýkta söz sahibi olmuþlardýr. Hokand Hanlýðý ortadan kaldýrýldýktan sonra da Rus hâkimiyetine girmek zorunda kalmýþlardýr.

Rusya Kýrgýzistan’daki hâkimiyetini saðlamak için askeri baskýnýn yaný sýra bölgede kolonizasyon politikasýda takip etmiþtir. Kýrgýz topraklarýna yerleþtirilen Rus göçmen sayýsý her yýl artarak devam etmiþtir. 1916 yýlýna gelindiðinde Rus göçmenleri ülkenin bütün ekilebilen topraklarýnýn %58,6’sýna sahip olmuþlardýr.

Rusya’nýn Kýrgýz topraklarýný acýmasýzca sömürüsü Kýrgýz Türklerinin zaman zaman ayaklanmasýna neden olmuþtur. 1885 yýlýnda Fergana ’da, 1897 yýlýnda ise Taþkent’te büyük isyan hareketleri yaþanmýþtýr. Bunlarýn dýþýnda halk 1900 yýlýnda 75 kez, 1905’te 235 kez, 1910 yýlýnda 334 ve 1915 yýlýnda 372 kez deðiþik bölgelerde isyan etmiþtir.

1916 yýlýna gelindiðinde ise Kýrgýz tarihine Urkün Ayaklanmasý ve Katliamý olarak geçen hadise yaþanmýþtýr.

1914 yýlýnda baþlayan Birinci Dünya Savaþý nedeniyle halkýn ekonomik durumunun giderek bozulmuþ, açlýk ve fakirlik büyük ölçüde arttýrmýþtýr. Bütün bunlarýn yanýnda Rus hükümeti vergi ve zorunluluklarý arttýrmýþtýr. Kýrgýz halkýnýn en önemli topraklarýndan, otlak yerlerinden ve su kaynaklarýndan mahrum kalýþý sonrasý içine düþtüðü fakirlik, açlýk ve kitlesel ölümler yaþanmýþtýr.

25 Haziran 1916 tarihinde Çar 2nci Nicholas,  Rus olmayan erkeklerin Rus ordusunun gerisinde çalýþmalarý için bir ferman yayýnlamasý isyanýn çýkmasýný çabuklaþtýrmýþtýr. Ordu gerisinde çalýþacak Kýrgýz miktarýnýn 35.874 kiþi olmasý ve bunun fakir ailelerden seçilmesi de iþin tuzu biberi olmuþtur.

Bunun üzerine Türkler, Temmuz 1916‘da bu emre karþý gelmeye ve ayaklanmaya baþlamýþlardýr. Ayaklanmalar kýsa bir sürede bütün Türkistan’a yayýlmýþ, Rus ordusunun önemli bir kýsmý isyaný bastýrmak için görevlendirilmiþtir.  Rus generallere verilen emir doðrultusunda köyler yakýp yýkmýþ, silahsýz durumdaki çocuk, kadýn ve yaþlýlar da isyancýlar gibi acýmasýzca öldürmüþtür.

Ruslarýn soykýrýma baþlamasýndan korkan Kýrgýz halký Tanrý Daðlarý üzerinden Çin’e kaçmaya çalýþmýþtýr.  Kaçan Kýrgýzlarýn bir kýsmý Çar güçlerince öldürülmüþ, geri kalaný da bu daðlarýn 3000 metre yüksekliklerinde can vermiþtir. Bu daðlarýn etekleri, hala kemikleri daðýlmýþ vaziyette yatan Kýrgýzlarýn mezarlýðý ile 4000 metre yükseklikte bulunan Bedel Geçidi ile Çin sýnýrý arasýnda akan bir nehrin yataðýnýn insan kemikleri ile dolu olmasýdýr.

Bu katliamý, Rus devlet yetkilisi A. F. Kerenskiy, bir toplantýda þöyle dile getirir;

“Cezalandýrýcýlar bölüklerden, piyadelerden, süvari ve topçulardan meydana gelmekteydi. Bölük komutanlarý köylerde karþýlarýna çýkan bütün insanlarýn yaþ ve cinsiyetine bakýlmaksýzýn, kundaktaki bebekler, yaþlý dede ve nineler dâhil zalimce yok etmiþlerdir.”

Öldürülen Türklerin sayýsý kesin olmamakla birlikte, en az 100.000-300.000 kiþi arasýnda olduðu tahmin edilmektedir.

1916’da Kýrgýzistan’da tarihe adý “Ürkün” olarak geçen bir katliam yaþandý. UNUTMADIK, UNUTMAYACAÐIZ.

Bu katliamda þehit olan bütün Türkleri saygý ile anýyoruz. Kutlu tinleri huzur bulsun.